Disney+ | Film "Swiped": Matilda en haar broers

Het Matilda-effect beschrijft een fenomeen dat even oud als hedendaags is. Wanneer vrouwen iets belangrijks decoderen, bijvoorbeeld een atoom of DNA, gaat de daaropvolgende glorie vanzelfsprekend naar mannen. Dit onrecht, bekend als bropropriating , werd de wiskundig begaafde vrouw van de filosoof Pythagoras al aangedaan. Maar zelfs tweeënhalf millennium en drieënhalf emancipatiebewegingen later plukken de meesters van de schepping regelmatig de lauweren van vrouwelijke vindingrijkheid.

Whitney Wolfe bijvoorbeeld. In 2012, toen het internet nog vol onzin stond, ontmoette de missiebewuste sociaal activiste startup-oprichter Sean Rad tijdens haar zoektocht naar investeerders voor haar ngo. Nadat ze hem had overgehaald, werkten de twee samen aan een datingapp. Hoewel het algoritme erachter door mannen werd ontwikkeld, was het Whitney die het snel toegankelijk maakte voor het grote publiek en bovendien de naam bedacht voor dit briljante idee voor geautomatiseerde relatie-initiatie: Tinder.

Het is fantastisch geschreven, fantastisch geacteerd, fantastisch geregisseerd en juist daarom moeilijker te verdragen dan veel horrorthrillers.

Ze wordt een wereldwijd succes, en zoals we weten, gaat dat tot op de dag van vandaag door. Helaas zonder pionier. Kort nadat de magische muur van zevencijferige downloads is gevallen, verlaat ze min of meer vrijwillig haar eigen bedrijf. Hoe dit precies in zijn werk gaat, wordt verteld in een biopic die de baanbrekende technologie erachter in de titel draagt: "Swiped". Met één veegbeweging op Tinder kun je ongewenste dates van je smartphone verwijderen. Maar met één veegbeweging ontdoen Wolfes drie collega-bestuursleden zich ook snel van hun medeoprichter. En bij Disney+ onderzoekt regisseur en co-scenarist Rachel Lee Goldberg deze verdere stap naar een wegwerpmaatschappij met een ongeëvenaarde focus.

Er zijn immers veel verhalen uit de begindagen van Silicon Valley. Het zijn meestal heroïsche reizen. Soms eindigen ze in een ramp. Maar bijna allemaal hebben ze één ding gemeen: vrouwelijke personages zijn meestal slechts decoratieve accessoires voor mannelijke gidsen. David Fincher ging al in op deze rolverdeling in zijn Facebook-anamnese "The Social Network" uit 2010. Achter Jesse Eisenbergs Mark Zuckerberg stonden in totaal twee vrouwen in de top 10 van de cast. Op plaats 9 en 10 spelen ze de vriendinnen van twee mannen verderop. Relevantie voor de plot? Marginaal!

Geen wonder, zou je kunnen stellen: in de vroege tech-broconomy kwam deze verhouding precies overeen met de werkelijke man-vrouwverhouding. Van Danny Boyle's Apple-sterversie "Steve Jobs" tot de vrolijke HBO-simulatie "Silicon Valley", ondernemers met Y-chromosomen, een stralende glimlach en een overmaat aan testosteron domineren. Als PR-vertegenwoordiger voor een coworkingplatform in New York had Anne Hathaway bovengemiddeld veel schermtijd in de Apple-serie "WeCrashed" uit 2024. Rebekah Neumann moest deze schermtijd echter zes afleveringen lang delen met haar – zoals ze het vaak noemen – charismatische echtgenoot Adam (Jared Leto).

Hoewel het werkelijke aandeel vrouwelijke leidinggevenden in de top van de onderneming – van CEO (voorzitter van de raad van bestuur) tot CMO (hoofd marketing) – langzaam is gestegen tot een kwart, blijft het fictieve aandeel, afhankelijk van hoe je telt, richting nul neigen. En "Swiped" laat in 110 minuten indrukwekkend zien waarom beide een vergissing zijn – dit is al duidelijk vanaf de eerste ontmoeting tussen de twee hoofdpersonen. "Ik wil niets verkopen wat niemand nodig heeft," zegt de echte Whitney Wolfe (Lily James) op een zakenfeestje, terwijl ze haar businessplan beschrijft. "En ik wil niets doen waarvan ik mezelf moet overtuigen dat het logisch is."

Dat is allemaal leuk en aardig, antwoordt de eveneens geprezen Sean Rad (Ben Schnetzer). "Maar om verandering teweeg te brengen, heb je macht en invloed nodig." Eigenschappen die ambitieuze alfamannen zoals deze van nature bezitten – en die ze maar al te graag afstaan. Zeker niet aan alfavrouwen zoals deze. Dat de CEO zijn CMO na haar aanstelling tot partner benoemt, is slechts de uitzondering op de regel van glazen plafonds waar zelfs getalenteerde, competente en ambitieuze vrouwen vaak tegenaan stuiteren. En Lee Goldberg demonstreert haar ondoorgrondelijkheid met een reeks perfide patriarchale steken.

Hier bespreekt een potentiële investeerder zijn investering het liefst met Tinder-CEO Justin Mateen (Jackson White) alsof Whitney Wolfe een vage herinnering is. Daar, een prijsuitreiking waar alleen haar mannelijke collega's het podium op mogen. En wanneer de vrouwelijke directeur echt leiderschap toont door seksisme aan te kaarten, maar ook oplossingen aan te dragen, is het niet alleen het Matilda-effect dat toeslaat; nadat ze slachtoffer is geworden van gendergerelateerd geweld, mag de dader bij de startup blijven. Degene die moet vertrekken, is Whitney.

De omkering van alle schuldvragen, typerend voor de beschaving – met voelbare intensiteit vertolkt door Lily James – is fantastisch geschreven, fantastisch geacteerd, fantastisch geregisseerd, en juist daarom moeilijker te verdragen dan menig horrorthriller met kettingzaagbloedbad. Dat deze alledaagse horror een succesverhaal van vrouwelijke empowerment wordt, is dan ook te danken aan de regisseur. Rachel Lee Goldberg schenkt haar hoofdpersoon niet alleen een pijnlijk geloofwaardige catharsis. Ze maakt van Whitney Wolfe ook de wreker van de techindustrie, die haar lot met hulp van buitenaf vormgeeft, maar uiteindelijk haar eigen lot bepaalt.

Hoe precies, dat wordt hier natuurlijk niet onthuld. Maar de verhaallijn bevat relevante bijfiguren die de reis van de regen in de drup maken: een Britse concurrent van Russische afkomst (Dan Stevens), een feministisch datingappproject (Bumble BFF) en een verslaggever (Myha'la Herrold) die al vroeg verslag doet van de ontwrichtende gevaren van het smartphonetijdperk van de tieners. Dit is misschien nog geen 15 jaar geleden; vanuit het perspectief van vandaag lijkt de humoristische speeltuinsfeer van opkomende startups, waar iemand kan zeggen "jongeren daten niet online" zonder in een ballenbak te verdrinken, een overblijfsel uit het typemachinetijdperk.

Terwijl de hangmatten, kinderglijbanen en pingpongtafels in doorgaans open kantoren ooit suggereerden dat werken in een startup een vrijetijdsbesteding was, ondanks de inherente zelfuitbuiting, heerst er vandaag de dag een strikt regime van winstbeluste multimiljardairs met toegang tot staatsmacht. Angst voor Donald Trump en Elon Musk heeft alle inspiratie allang de kop ingedrukt. Luchtige producties zoals "The Internship" (2013), over de stagegeneratie in de Google-zoekmachine, zouden vreemd genoeg niet op hun plaats zijn gezien de sloopkogel in het Witte Huis. En afgezien van een paar late-night on-demand-programma's, is de enige andere openlijk kritische serie over een beginnende dictator de animatieserie "South Park".

“Swiped” is momenteel te streamen op Disney+.